آنژیوپلاستی و استنت گذاری(Angioplasty & stenting)
در آزمون آنژیوپلاستی پزشک بالون کوچکی را در داخل عروق خونی باریک شده باد می نماید.بالون کمک می نماید تا قطر عروق خونی بیشتر گردند و جریان خون به حالت طبیعی باز گردد.پس از باز کردن رگ توسط آنژیوپلاستی،برخی مواقع پزشک با توجه به شرایط اقدام به جایگزینی استنت می نماید.استنت تیوب فلزی مشبک کوچکی است که شریان را باز نگه می دارد.
آنژیوپلاستی و استنت گذاری از طریق ایجاد شکاف کوچکی در روی پوست انجام می گیرد.پزشک تیوب نازک و بلندی به نام کاتتر را از طریق محل پانکچر وارد شریان می نماید.پزشک کاتتر را به محل مسدود شده هدایت می نماید.در نوک کاتتر نیز بالون یا استنت آنژیوپلاستی حمل می شود.
آنژیوپلاستی در بیشتر موارد در درمان بیماری شریان های محیطیperipheral arterial disease(PAD) کاربرد دارد.همچنین تحت برخی شرایط برای درمان نواحی باریک شده وریدها به کار می رود.
با توجه به شرایط خاصی پزشک آنژیوپلاستی را جایگزین عمل جراحی Bypass می نماید.برای انواع معینی از انسدادها،آنژیوپلاستی در مقایسه با عمل جراحی دارای مزایایی است.به عنوان مثال؛در آنژیوپلاستی نیاز به ایجاد برش بزرگی بر روی بدن نمی باشد.به همین دلیل بیماران آنژیوپلاستی زمان کمتری را در بیمارستان به سر می برند و سریعتر از بیماران جراحی شده بهبود می یابند.همچنین آنژیوپلاستی در حین اینکه بیمار هوشیار است قابل انجام می باشد،در صورتی که برای عمل جراحی نیاز به بیهوشی موضعی یا عمومی است.
چگونه بیمار آماده شود؟
در ابتدا پزشک در مورد ،سابقه پزشکی و علائم آن سوالاتی میپرسد.علاوه بر آن پزشک معاینه فیزیکی نیز انجام می دهد...همچنین اینکه در چه زمانی و هر چند وقت یکبار علائم بیماری ظاهر می شود.
سپس پزشک درخواست انجام تست هایی را برای بررسی اینکه تا چه میزان عروق توسط پلاک ها مسدود شده اند را می نماید.این تست ها به پزشک کمک می نماید که آیا بیمار به آنژیوپلاستی نیاز دارد یا نه؟
انتخاب نوع تست بستگی به محل عروق مورد نظر دارد و همه تست ها برای هر موقعیتی استفاده نمی شود.این تست ها شامل:
1- سونوگرافی داپلر
2- I MR
3- CT scan
4- Pulse Volume Recordings(PVRs)
اگر در این تست ها مشاهده شود که شریان ها از میزان خفیف تا شدید باریک شده اند،پزشک ممکن است درخواست آنژیوگرافی نماید.
معمولا بیمار 8 ساعت قبل از انجام آنژیوگرافی نباید چیزی بخورد و بیاشامد.همچنین پزشک در مورد قطع یا کاهش مصرف داروهایی که ممکن است خطر خونریزی یا عوارض دیگر را افزایش دهد سوالاتی از بیمار می پرسد.اگر بیمار هرگونه حساسیتی به ماده حاجب که در آنژیوگرافی استفاده می شود دارد ،بایستی به پزشک اطلاع دهد.
قبل از انجام آزمون پزشک درخواست چک کردن زمان انعقاد خون و نحوه عملکرد کلیه را می دهد.یک IV line از بیمار گرفته می شود تا به وی مایعات تزریق گردد.آنژیوگرافی آزمونی است که قبل از آنژیوپلاستی ویا در برخی موارد همزمان با آن انجام می گیرد.
عوارض در حین انجام آزمون
عوارض در حین آنژیوپلاستی و استنت گذاری شامل حساسیت به ماده حاجب،خونریزی یا سست شدن دیواره شریان،انسداد مجدد شریان درمان شده و مشکلات کلیوی است.
در صورتی که بیمار دیابت یا مشکل کلیوی دارد در معرض ریسک بالایی از عوارض متعاقب تزریق ماده حاجب قرار دارد.در مواردی که بیماری کلیوی وجود دارد ،برخی مواقع درمان های پیش از آزمون با داروها یا مایع ممکن است از شدت اثر بر روی کلیه ها بکاهد.
بیماران دارای مشکل انعقاد خون،در معرض ریسک بالاتری از عوارض قرار دارند.اگر رسوب پلاک هادر شریان ها بیشتر باشد احتمال درگیری مجدد پس از آنژیوپلاستی و استنت گذاری بیشتر می باشد.
در هنگام انجام آنژیوپلاستی و استنت گذاری چه اتفاقی می افتد؟
پزشک کاتتر آنژیوپلاستی را از محل پانکچر وارد شریان می نماید.قبل از جاگذاری شیت ،محل پانکچر را بی حس کرده و برش کوچکی در آن ایجاد می کند تا به شریان زیر آن دسترسی پیدا کند.همچنین ممکن است بیمار به مقدار مختصر آرامبخش دریافت نماید.
سپس پزشک گاید وایر یا کاتتر راهنما(guide catheter) را وارد شریان می نماید.تحت هدایت فلوروسکوپی پزشک کاتتر را به محل مورد نظر هدایت می نماید.با توجه به عدم وجود پایانه های عصبی در شریان ها،بیمار حرکت کاتتر در داخل شریان را احساس نمی نماید.
سپس پزشک کاتتر بالون را از روی گایدوایر یا از داخل کاتتر راهنما وارد شریان می کند.کاتتر بالون یک بالون غیر باد شده وتا شده را در نوک خود حمل می کند.پزشک بالون را به قسمت باریک شده شریان هدایت می کند.سپس بالون را با تزریق مایع به طور نسبی باد می نماید.
پزشک تحت هدایت فلوروسکوپی نحوه باد شدن بالون را مشاهده می نماید و در صورت ل
زوم آن را بیشتر باد می نماید.هنگامی که بالون پر شد،پزشک چندین مرتبه آن را تخلیه نموده و مجددا پر می نماید تا پلاک ها را به دیواره شریان فشار دهد.معمولا این پروسه چندین دقیقه طول می کشد.
شریان در هنگام پر شدن بالون ممکن است منبسط شود و نیز جریان خون قطع شود.این عمل سبب ایجاد درد می شود.به هر حال،این درد پس از خالی کردن بالون و به راه افتادن جریان خون از بین خواهد رفت.بیمار بایستی هر احساسی را که در حین آنژیوپلاستی دارد بیان نماید.
این احتمال وجود دارد که شریان دوباره از محلی که بالون باد ده بود،تنگ یا مسدود شود.این امر ممکن است بلافاصله بعد از آزمون ویا ماه ها وسال ها بعد اتفاق بیفتد.
باریک شدن مجدد شریان را restenosis گویند و اگر شریان به طور ناگهانی دوباره مسدود شود به آن re-occlusion گویند.
پس از انجام آنژیوپلاستی پزشک ممکن است اقدام به جایگزینی استنت نماید تا از تنگ شدگی یا انسداد مجدد آن جلوگیری نماید.استنت تیوب مشبک کوچکی است که شبیه فنر کوچک می باشد و اندازه های مختلفی دارد.برای جایگزینی استنت،کاتتر بالون خارج شده و کاتتر جدیدوارد شریان می شود.بر روی این کاتتر،استنت بسته شده بر روی یک بالون باد نشده سوار شده است.این کاتتر به محلی که توسط بالون گشاد شده است هدایت می شود.بالون داخل استنت در محل مورد نظر باد می شود.این امر سبب باز شدن استنت می شود.سپس بالون تخلیه شده و خارج می گردد.استنت در محل باقی می ماند و دیواره شریان را حمایت می نماید..
برجسته شدن شریان در دو سوی استنت از حرکت آن در داخل شریان جلوگیری می نماید.اگر چه استنت ها کمک می کنند تا شریان ها باز بمانند ،بافت های اسکار سرانجام در دور استنت ها تشکیل می شوند و موجب تنگی مجدد می شوند.
نوع جدیدی از استنت تولید شده است که با داروهایی روکش شده اند.این داروها کمک می کنند تا از تشکیل اسکار در داخل استنت جلوگیری شود.
به محض اینکه پزشک آزمون را به پایان رساند،کاتتر را از بدن خارج می نماید.اگر از داروهای رقیق کننده خون استفاده شده،شیت از شریان خارج نمی شود تا اثر داروها از بین برود.
سرانجام شیت از شریان خارج شده و پزشک محل پانکچر را به مدت 15 الی 30 دقیقه فشار می دهد تا از خونریزی جلوگیری نماید.
انجام آنژیوپلاستی و استنت گذاری معمولا از 45 دقیقه تا 3 ساعت به طول می انجامد،اما در برخی موارد آن طولانی تر می شود.
پس از انجام آزمون چه انتظاری باید داشت؟
بیمار معمولا از 6 تا 24 ساعت پس از آزمون استراحت مطلق می نماید.در این مدت،بیمار توسط پزشک وپرسنل بیمارستان تحت نظر قرار می گیرد و از نظر ایجاد عوارض بررسی می شود.در صورتی که محل پانکچر کشاله ران باشد،بایستی پا برای چندین ساعت به صورت صاف قرار گیرد و خم نگردد.
بیمار در صورت مشاهده علائم غیر عادی بایستی سریع به پزشک اطلاع دهد.این علائم شامل درد پا که در حال افزایش است،تب،کوتاه شدگی تنفس،تغییر رنگ دست یا پا که آبی می شود یا سرد می شود.وبروز مشکلات در اطراف محلی که آنژیوپلاستی صورت گرفته است،مثل خونریزی،تورم،درد یا بی حسی.
پس از ارجاع بیمار به خانه،وی بایستی دستوراتی را که پزشک می دهدرعایت نماید.برای مثال،بینار نبایستی در چندین روز اول بعد از آزمون جسمی بیش از 10 كيلو را بردارد.باید مقدار زیادی مایعات به مدت دو روز بنوشد تا ماده حاجب را از بدن دفع نماید.معمولا 24 ساعت پس از آزمون بیمار می تواند دوش بگیرد،اما باید از استحمام به مدت چند روز خودداری نماید.
پزشک ممکن آسپرین یا داروهای دیگر به منظور رقیق کردن خون تجویز نماید.این داروها از ایجاد لخته بر روی استنت جلوگیری می نمایند.همچنین پزشک پیشنهاد می دهد که برنامه ورزشی سبکی مثل پیاده روی را انجام دهد.
آیا در این آزمون عوارضی وجود دارد؟
ایجاد عارضه متعاقب آنژیوپلاستی و استنت گذاری غیر معمول می باشد اما با این وجود می تواند اتفاق بیفتد.از جمله عوارضی که کمتر خطر دارند شامل خونریزی یا کبودشدگی در محل درج کاتتر است.گاهی مواقع سوراخ ایجاد شده توسط کاتتر به طور کامل بسته نمی شود ومی تواند باعث ایجاد کانالی بین شریان و ورید شود.به ندرت اتصال غیر نرمال بین شریان و ورید در محل درج کاتتر ایجاد می شود.
ممکن است لخته به دور استنت تشکیل شود،مخصوصا در اولین ماه پس از آزمون.برای کاهش این ریسک پزشک داروهای رقیق کننده خون را تجویز می نماید.
عوارض خطرناک اما غیر معمول شامل موارد زیر است:
- حساسیت به ماده حاجب
- ایجاد لخته در شریانی که در حال درمان است
- پارگی یا تضعیف شدن عروق یا مشکلات کلیوی
- ایجاد انسداد در شریان های دیستال شریان در حال درمان به علت کنده شدن ذرات پلاک و رفتن به سمت انتهای شریان(به آن آمبولیزاسیونEmbolization گویند).